Klimaatbestendig groen begint bij een levende bodem!

Wat moeten we doen?

• Minimaal verstoren van de bodem
• De bodem beschermen
• Integratie van dieren
• Toename biodiversiteit

Klimaatverandering & adaptatie

Het klimaat verandert. We krijgen steeds meer hittegolven, meer droge periodes en meer extreme regenval. Klimaatverandering raakt iedereen. Daarom moeten we met z’n allen klimaatbestendig worden voor de toekomst. Omdat we veel bouwen, neemt de biodiversiteit overal af. Gelukkig kunnen we ons aanpassen aan deze problemen.

Deze pagina geeft belangrijke tips om de groene buitenruimte toekomstbestendig in te richten!

Deze pagina is een uitgave van gemeente Middelburg in het kader van klimaatadaptatie in de gemeente. De stappen in deze brochure komen onder andere voort uit de Europese projecten Cool Towns en Water Resilient Cities. Kijk voor meer informatie op Europese projecten.

Het is belangrijk om de bodem zo min mogelijk te verstoren. Dus niet meer ploegen, spitten. Als we de bodem goed opbouwen zit hij vol met leven. Als er geen planten (meer) zijn, dan is er geen leven van mensen en dieren mogelijk. Het organisch materiaal is een relatie tussen schimmels, bacteriën, (kleine) dieren. Bij fotosynthese halen planten en bomen CO2 uit de lucht en slaan dit op in de bodem als koolstof. Hierbij ontstaan vloeibare suikers. Dit is de basis voor alle andere organismen.

Aan de onderkant van de bladeren zitten huidmondjes (ca. 300 per vierkante millimeter). De vloeibare suikers ontstaan via de fotosynthese door de mondjes in het blad en die zetten de CO2 om in koolstof. Die uitwisseling veroorzaakt de vloeibare suikers.

Behalve bomen zijn planten en vegetatie ook belangrijk voor de CO2 opslag. Je hebt grotere oppervlaktes nodig voor beplanting om dezelfde CO2 op te slaan. Maar planten kunnen het veel sneller.

Eénjarige planten dragen (veel) minder bij en putten eerder de bodem uit.

Het verluchten begint pas bij opslag van stikstof van de plant. Klavers zijn goede stikstofbinders. Maar bijvoorbeeld acacia’s kunnen ook stikstof binden.

Water & ecologie

Belangrijke factoren:

• Water (+ natuurlijke afstroomrichting)
• Diversiteit
• Hout- allerlei
• Contour
• Inheems lokaal
• Meerjarig
• Eenjarig
• Bomen
• Heesters
• Klimplanten
• Kruidachtigen
• Dieren
• Sluitende systemen
• Houtwallen
• Windkering, zodat er geen erosie ontstaat
• Specifieke aanplant
• Esthetisch
• Geen gifstoffen
• Minimaal invasief
• Paden

Een alternatief voor Wadi is een 'Swale': De grond die je uitgraaft leg je ernaast en plant je in (als een voedselbos).

Edge effect: Op de omslag van de S-bocht zijn er speciale groeiomstandigheden (voor specifieke soorten).
Wortels vormen een belangrijk onderdeel van een goede bodem.

Organisch materiaal

Belangrijk is een Quickstart van de bodem. De bodemsoort maakt eigenlijk niet zoveel uit.

• Bladmateriaal (afgevallen blad): het is jammer om blad weg te blazen en weg te halen. Het blazen van blad in een groenstrook is goed!
• Takken: houtstructuren zijn nodig voor schimmelculturen. (Verhakselen is slechter en eigenlijk energieverlies.) Het maakt niet uit of een tak groot of klein is. Als je van takken bijvoorbeeld een rand maakt is dat positief voor de opbouw van de bodem.
• Hard hout en zacht hout combineren: diversiteit is belangrijk! Hout of afgevallen hout mag je laten liggen waar het ligt.
• Levende wortels: deze zijn belangrijk. Niet uit de grond halen dus.
• Groen: een border opbouwen van stikstof en koolstof (N:C) bindend groen. Bijvoorbeeld: klavers laten staan dus!
• Groenafval: bijvoorbeeld boomachtigen zorgen voor de meeste koolstofbinding in de bodem.
• Riet kan goed hergebruikt worden als organisch stof. Het is geen probleem als het langzaam verteert.
• Mest: er is een spanning tussen verschraalde grond (wat goed is voor bijen en vlinders, etc.) en meststoffen. Meststoffen zorgen voor een rijke grond en juist bodemopbouw. Ecologisch stro is in ieder geval goed.
• Compost: de voorkeur gaat uit naar vermicompost. Dit is compost dat door wormen is bewerkt.
• Bodembedekking: Alfalfa heeft de voorkeur. (Alfalfa is de Nederlandse naam voor Luzerne en is opvallend rijk aan calcium.)
• Integratie van dieren: een kip is goed om alle ongewenste zaden op te eten in het najaar. Daarnaast is begrazing door schapen of (nog beter) varkens goed voor de biodiversiteit en de bodem. De hoefafdruk van schapen zorgt bijvoorbeeld voor de bodem.

Het ideale beeld van de groene leefomgeving is een aantal eeuwen geleden ontstaan. Strakke kasteeltuinen creëerden het perfecte rijke beeld. Terwijl een meer natuurlijke groene inrichting juist verrijkend is voor onze leefomgeving. Daarnaast hoef je bijvoorbeeld minder/geen bestrijdingsmiddelen meer toe te passen. Regeneratief boeren haalt meer opbrengt uit zijn hectare.

Flora en fauna: Bloembollen, Zeeuwse soorten en stikstofbindende bomen en struiken

Inheemse bloembollen (Met dank aan de Bloemoloog Biologische bloembollen):

• Hyacinthoides non scripta (Boshyacint)
• Ornithogalum (Vogelmelk)
• Crocus (Krokus)
• Narcissus (Narcis)
• Allium (Sierui)
• Erythronium dens-canis (Hondstand)
• Scilla (Sterhyacint)
• Leucojum (zomerklokje)

Planten die snel water absorberen en water vast houden:

• Salix spp.
• Acer cappadocicum (Esdoorn)
• Liquidambar styraciflua (Amberboom)
• Prunus padus (Vogelkers)
• Quercus palustris (Moeraseik)
• Taxodium distichum (Moerascipres)

Rode Lijst Zeeuwse flora die op stedelijke dijken passen:

• Medicago arabica (Gevlekte rupsklaver)
• Picris echiodes (Dubbelkelk)
• Lathyrus nissolia (Graslathyrus)
• Dianthus armeria (Ruige anjer)
• Verbena officinalis (IJzerhard)
• Cirsium eriophorum (Wollige distel)
• Petroselinum segetum (wilde peterselie)
• Salvia verbeneca (Kleinbloemige salie)

Stifstofbindende bomen en struiken:

• Acacia spp. (Mimosa)
• Alnus spp; 60-360 kg/ha/jaar (Els)
• Ceanothus spp; 30-100 kg/ha/jaar (Sering)
• Elaeagnus spp; 240 kg/ha/jaar (Olijfwilg)
• Lespedeza spp; 100 + kg/ha/jaar (Struikklaver)
• Lupinus arborens; 17 kg/ha in 10 weken in de zomer (Lupine)
• Ulex europaeus; 200 kg/ha/jaar (Gaspeldoorn)
• Cytisus scoparius (Brem)
• Myrica gale (Wilde gagel)
• Myrica pensylvanica (Amerikaanse wasgagel)
• Hippophae rhamnoides; 180 kg/ha/jaar (Duindoorn)
• Alle planten van de Leguminosa (Vlinderbloemen) familie
• Sympythum officinale (Smeerwortel)

Flora en fauna: inheemse borders, kruidenrand en bomen en struiken

Inheemse borders:

• Leucanthemum vulgare (Gewone margriet)
• Petasites hybridus (Groot hoefblad)
• Trifolium pratense (Rode klaver)
• Stachys officinalis (Betonie)
• Potentilla reptans (Vijfvingerkruid)
• Anthriscus sylvestris (Fluitenkruid)
• Angelica sylvestris (Gewone engelwortel)
• Hypochaeris radicata (Gewoon biggenkruid)
• Ficaria verna (Gewoon speenkruid)
• Crepis biennis (Groot streepzaad)
• Bellis perennis (Madeliefje)
• Solidago gigantea (Late guldenroede
• Erica tetralix (Gewone dophei)
• Centaurea jacea (Knoopkruid)
• Brassica napus (Koolzaad)
• Cirsium palustre (Kale jonker)
• Chamaenerion angustifolium (Wilgenroosje)
• Campanula rotundifolia (Klokje/Grasklokje)
• Echium vulgare

Inheemse Kruidenrand:

• Salvia rosmarinus (Rozemarijn)
• Lavandula (Lavendel)
• Thymus (Tijm)
• Satureja (Bonenkruid)
• Allium schoennoprasum (Bieslook/Slangenlook)
• Salvia (Salie)

Inheemse bomen die niet mogen ontbreken in stadslandschap:

• Acer (Esdoorn)
• Prunus padus (Vogelkers)
• Sorbus latifolia (Lijsterbes)
• Quercus (Zomereik)
• Pyrus (Wilde peer)
• Betula (Berk)
• Alnus (Zwarte els)

Belangrijke inheemse struiken:

• Acer campestre (Veldesdoorn)
• Sambucus nigra (Vlier)
• Crataegus (Meidoorn)
• Prunus spinosa (Sleedoorn)
• Prunus avium (Wilde kers)
• Euonymus (Kardinaalsmuts)
• Clematis vitalba (Bosrank)
• Lonicera (Kamperfoelie)

Bodemstructuur verbeteren: het proces

Gehakseld gras wordt bedekt met een laag houtsnippers. Deze laag wordt vervolgens afgedekt met een laag grond. De bodem is nu als het ware 'lasagne' klaar.